Publikacje / Nauczyciele

„Dziecko widziało, jak ojciec posadził w sadzie dziką, leśną jabłonkę.  

- Po cóż to robisz? - zapytało ojca – takiego marnego drzewka nie sadziłbym w sadzie.  

- A skądże wiesz, że to drzewko jest do niczego? – zapytał ojciec.  

- Widać to na pierwsze wejrzenie – odparł chłopiec.  

- Tak, rzeczywiście jest małe i niepozorne, ale w nim ukrywa się wielka siła, a z czasem może ono wyrosnąć i dawać owoce.  

Po pewnym czasie chłopiec znowu zobaczył, jak troszczy się ojciec o nową jabłonkę: stawia podpórki, przywiązuje do nich jedne gałązki, a ucina inne.  

- Dlaczego nie pozwalasz drzewku rosnąć swobodnie? – zapytał chłopiec.  

- Ażeby wiatr go nie złamał i żeby mogło rosnąć prosto i pięknie.  

Później ojciec okopał ziemię dookoła korzenia i otoczył drzewko palikami, ażeby trzoda nie mogła go połamać.  

- Spójrz – powiedział do syna - jak kocham to młode drzewko, a kocham je za siłę życiową, która się w nim ukrywa i o nią to staram się, zabiegam.  

Następnej wiosny ojciec podszedł do drzewka ze zrazem uciętym z innej szlachetnej jabłoni i z nożem w ręku. Uciął od razu cały wierzchołek młodego drzewka.  

- Co robisz? - krzyknął chłopiec przerażony - teraz cala twa praca poszła na marne! Lecz ojciec uśmiechnął się, rozszczepił nieco pień drzewka i włożył weń przyniesioną gałązkę, rozkleił rozcięcie i starannie owinął gałgankiem.  

- Widzisz - powiedział do syna, gdy ukończył tę robotę – gdyby drzewo zostało w lesie, byłoby krzywe i sękate i dawałoby kiedyś owoce tak kwaśne, że nie można by ich spożywać. Postaram się jednak o to, ażeby rosło prosto, a teraz, gdy nadchodzi wiosna, dałem ukrytym w nim siłom nowy, lepszy kierunek, zaszczepiłem mu gałązkę ze szlachetnego drzewa, którego owoce są już znane.  

Młode drzewko szybko rosło, puściło nowe gałązki i pokryło się pączkami i kwieciem, a jesienią gałązki jego uginały się już pod ciężarem wielkich rumianych jabłek.  

- Co powiesz teraz? - zapytał ojciec syna.  

- Ach – odparł syn – jakie to piękne, szlachetne drzewko, wysiłki twoje nie poszły na marne.  

- Daj Boże – mówił dalej ojciec - ażebyś ty tak samo odwdzięczył mi się za starania o twe wychowanie.” 

Opowiadanie o ogrodniku wyraża w formie obrazowej pogląd na rolę świadomego i celowego wychowania. Ogrodnik nie ogranicza się tylko do pielęgnowania drzewka, lecz w sposób zdecydowany nadaje kierunek jego rozwojowi.

W dzisiejszej dobie, przy obecnych problemach związanych z wychowaniem dzieci, wydaje mi się istotną kwestią właściwego podejścia nie tylko rodziców, ale i innych osób zaangażowanych w proces wychowywania. Postępująca laicyzacja społeczeństwa, „brak kręgosłupa moralnego”, brak wzorców do naśladowania, wielość pokus czyhających na młodych ludzi sprawia, że powinniśmy się zastanowić nad zwrotem w stronę wychowania nakierowanego na Boga i Jego wartości.

Rodzina jest najstarszą i najczęściej występującą formą życia społecznego, podstawą istnienia społeczeństwa. Małżeństwo i pokrewieństwo są zasadniczymi więzami występującymi w rodzinie. Szczególne znaczenie ma więź małżeńska, ponieważ jest ona podstawą istnienia rodziny. Rodzina stwarza własne środowisko kulturowe, które poprzez styl życia, zwyczaje, nawyki, tradycję kształtuje osobowość dziecka, wprowadzając go w świat kultury, przekazując normy, wartości, wzory postępowania, stymuluje rozwojem kulturalnym dziecka. Rodzina jest dla dziecka środowiskiem, w którym odbywa się proces wychowania naturalnego, w odróżnieniu od środowisk charakteryzujących się celowymi oddziaływaniami wychowawczymi jak szkoła, placówki opiekuńczo – wychowawcze, kulturalno – oświatowe.

Rodzina jest systemem zamkniętym we własnym mikroświecie, na który składają się poczucie wspólnoty i bezpieczeństwo związane z domem, klimat wzajemnego zaufania i intymności, kultywowanie tradycji, a z drugiej odznacza się otwartością umożliwiającą kontaktu i wymianę informacji z otoczeniem.

W rodzinie istnieją różne systemy wzajemnych powiązań i oddziaływań. Postawy i wzory powstałe w wyniku wychowania w rodzinie tkwią silnie w każdym człowieku. Bardzo często wzory i doświadczenia wyniesione z okresu dzieciństwa i młodości są u obojga małżonków różne. Sprawą niełatwą jest, gdy podejście wychowawcze rodziców jest niejednorodne i każde z nich stawia inne wymagania, wówczas dziecko od najmłodszych lat uczy się lawirowania między sprzecznymi wymaganiami rodziców, uczy się podwójnej moralności.

Rodzina, pomimo przeżywanych obecnie trudności, jest ciągle wspólnotą trwałą, nie do zastąpienia w zaspokajaniu podstawowych potrzeb jej członków. Jest ona szczególnym miejscem obcowania członków rodziny. Obcowanie to można nazwać rodzinnym obcowaniem wychowawczym, spełniającym się codziennie w życiu rodziny podczas wykonywania przez członków rodziny czynności obowiązkowych, ale także w czasie wolnym.

Wychowanie dzieci wymaga zarówno miłości, uwagi, wrażliwości, jak i stawiania rozsądnych wymagań i narzucania ograniczeń. Najlepsze warunki rozwoju dla dzieci tworzą rodzice opiekuńczy i wrażliwi na potrzeby dziecka, ale także stawiający mu wyraźne ograniczenia i tworzący przewidywalne środowisko. Brak kontroli rodziców sprawia, że otoczenie staje się dla dziecka nieprzewidywalne. Dorastające dzieci pozostają impulsywne, niedojrzałe i nieprzystosowane do wymagań społecznych. Szkodliwe jest także stawianie dziecku nierealistycznych wymagań, gdyż obniża to poczucie własnej wartości dziecka, bezskutecznie usiłującego je spełnić. Z kolei zaniedbywanie lub maltretowanie dzieci sprawia, że stają się lękliwe albo agresywne w kontaktach społecznych.

Rodzina ma naturalne prawo do wychowywania dzieci, prawo to trwa do czasu osiągnięcia samodzielności życiowej i społecznej, nie może być despotyczne, gdyż jest podporządkowane celowi ostatecznemu życia ludzkiego, prawu naturalnemu i boskiemu. Obowiązki rodziców w związku z daniem życia dziecku dotyczą nie tylko pielęgnacji, lecz także rozwijania fizycznego, odpowiedniego wykształcenia umysłowego, przygotowania religijnego i moralnego. „Rodzina zgodnie z nauką Pisma Świętego stanowi tak zwany Mały Kościół i jest niepowtarzalnym, swoistym światem. Jest środowiskiem posiadającym najlepsze warunki upowszechniania i przekazywania wartości religijnych, narodowych i kulturalnych.

„Za pośrednictwem rodziny budowany jest autorytet i wolność, autorytet i posłuszeństwo, autorytet i pobożność, ofiarna miłość i wierność – najgłówniejsze zasady świata moralnego.”

Powinniśmy pamiętać, że dzieci nie są naszą własnością, lecz darem powierzonym nam do czasu przez Boga i żąda On od nas wiernego, lojalnego ich prowadzenia, całkowitego zaangażowania.

Wychowanie musi być konsekwentne i wychowawca winien dobrze wiedzieć, co chce osiągnąć za kilka lub kilkanaście lat. To jest praca, która ma wydać owoce dopiero w dojrzałości człowieka. Jeśli tego spojrzenia nie ma, to wychowawca nie jest w stanie pomóc młodemu człowiekowi w kształtowaniu zwartej, mądrej osobowości. Dodatkowo należy pamiętać, że w wychowaniu ważną rolę odgrywają drobiazgi. One tylko pozornie są mało ważne. W rzeczywistości wystarczy na moment zgodzić się na odchylenie od pionu, by po latach cała budowla runęła. Dziecko winno wiedzieć o tej zasadzie i samo winno kontrolować ustawienie pionu, według którego rośnie. Stopniowo bowiem wchodzi w coraz większą samodzielność, a co się z tym łączy, w coraz pełniejszą odpowiedzialność.

Iluż ludzi przeklina rodziców i wychowawców, widząc dramat swego życia, którego już będąc w wieku lat trzydziestu nie są w stanie odwrócić. Z goryczą powiadają: "Za wiele błędów popełniono w moim wychowaniu, bym mógł z tego wyjść". A dramat zamienia się w tragedię, gdy do głosu dochodzi świadomość, że nie są w stanie wychować swoich dzieci lepiej niż oni sami zostali wychowani. To jest jedna z tajemnic ucieczki od odpowiedzialności za macierzyństwo i ojcostwo. Wychowanie dzieci jest jednym z największych dzieł, jakie może podjąć człowiek na ziemi. Ucieczka od niego świadczy o jego słabości, o tym, że nie dorasta do tego, co najważniejsze, by być dobrym ojcem, dobrą matką, dobrym wychowawcą.

Na podstawie literatury fachowej opracowała: mgr Joanna Ostapczuk. 

9 marca w Publicznym Gimnazjum w Gródku odbyła się duża impreza – otwarcie Izby Regionalnej.  

Na naszą uroczystość zaprosiliśmy wszystkie osoby, które przyczyniły się do budowy i wyposażenia Izby. Gośćmi honorowymi byli: p. Starosta Powiatu Białostockiego Wiesław Pusz, p. Wicestarosta Damian Raczkowski, p. Marian Jurkin – radny Powiatu Białostockiego, p. Wiesław Kulesza – Wójt Gminy Gródek, p. Lilla Waraksa – Wicewójt, p. K. Klimkiewicz – przewodnicząca Rady Gminy Gródek, p. Barbara Pacholska – dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Białymstoku, p. Eugeniusz Siemieniuk – kierownik Biura Powiatowego ARiMR. W otwarciu uczestniczyli także księża, kierownicy jednostek, z którymi gimnazjum współpracuje: KZB, Nadleśnictwa: Waliły, GPK w Bobrownikach, GOPS, GOK oraz dyrektorzy, nauczyciele i uczniowie zaprzyjaźnionych szkół: gimnazjum w Michałowie i Zabłudowie, szkół podstawowych w Gródku i Załukach.

Program otwarcia – przygotowany przez p. Irenę Nalewajko, Tamarę Bielkiewicz przy współpracy z p. Niną Cywoniuk z „Rozśpiewanego Gródka” – nawiązywał do tradycji i obrzędów związanych z żniwami, młócką i chlebem. Gościnnie wystąpiły zespoły „Rozśpiewany Gródek” i „Kalinka” z Załuk. Uroczystość zakończył pokaz tańców wykonaniu uczennic gimnazjum i gry na organach w wykonaniu L. Karpowicza i M. Nalewajko.

Po części artystycznej wszyscy goście i uczestnicy spotkania przeszli na drugie piętro, gdzie SKE przedstawił „historię tworzenia Izby” za pomocą prezentacji multimedialnej. Następnie odbyło się uroczyste przycięcie wstęgi i duchowni – katolicki ks. A. Sadowski i prawosławni ks. M. Ostapczuk i ks. E. Michalczuk dokonali poświęcenia Izby. Zanim rozpoczęto zwiedzanie, uczennice gimnazjum przy akompaniamencie pana J. Karpowicza zaśpiewały wzruszającą piosenkę w języku białoruskim „Nie zapomnij” mówiącą o miłości do domu rodzinnego, o przywiązaniu do tradycji, do małej ojczyzny.

Po zwiedzaniu izby zaprosiliśmy uczestników na degustację potraw regionalnych przygotowanych przez nauczycieli, rodziców a także panie kucharki pod kierunkiem p. Marii Czołomiej.

Podsumowaliśmy w ten sposób nasze działania zamierzające nie tylko do zbudowania chaty – izby i zgromadzenia w niej eksponatów, ale również prowadzoną w szkole edukację regionalną.

Żeby mógł powstać taki pomysł, aby budować w szkole wiejską chatę i eksponować w niej przedmioty codziennego użytku dawnych mieszkańców naszej ziemi, większość z nas musiała przeżyć przemianę świadomości i stosunku do przeszłości.

Myślę, że punktem zwrotnym dla wielu z nas były przygotowania do obchodów 500-lecia Gródka w 1998r. Ta okrągła rocznica przyczyniła się do wzrostu zainteresowania historią i kultura naszej ziemi, a przygotowania wymusiły podjęcie wielu działań mających na celu wyposażenie w wiedzę o własnym regionie naszych uczniów. Efektem tych działań było przyprowadzenie konkursu historycznego, pochodu, seminarium naukowego i wystawy archeologicznej.

W przygotowaniu pochodu były zaangażowane wszystkie klasy; wówczas jeszcze Szkoły Podstawowej, które barwnie przedstawiły sceny historyczne z dziejów Gródka, począwszy od powstania aż do czasów współczesnych. Wywarło to duże wrażenie na mieszkańcach naszej gminy i gościach.

Od początku istnienie gimnazjum (1999r.) edukacja regionalna stanowi bardzo ważny element programu naszej szkoły. Dzięki życzliwości władzy gminny stworzyliśmy naszym uczniom możliwość nauki języka białoruskiego oraz poznania historii i tradycji Ziemi Gródeckiej w ramach osobnych zajęć tzw. Ścieżki regionalnej połączonej z ekologiczną.

W roku szkolnym 2000/2001 realizowaliśmy projekt „Wyprawy etnograficzne” dofinansowany przez Amerykańską Fundację Forda za pośrednictwem CEO „ Polska – Białoruś”. W jego ramach nasi uczniowie zwiedzili Krynki i spotkali się z pisarzem białoruskim Sokratem Janowiczem oraz Bielsk Podlaski i Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach. Zorganizowaliśmy spotkanie z redaktorem naczelnym „Niwy” p. W. Łubą i panią red. „Zorki” A. Kondratiuk. W następnych latach nasze działania były kontynuowane. Realizowaliśmy projekt „Chcemy grać w zielone” z Fundacji Wspomagania Wsi w ramach programu „Pożyteczne Wakacje”.

Napisaliśmy kilka projektów o podobnej tematyce, które nie uzyskały dofinansowania mimo to w większym lub mniejszym zakresie zostały zrealizowane np.: „Wiemy! Oni pochodzą z naszej ziemi” (Irena Matysiuk), „Ocalić od zapomnienia” (I. Nalewajko i A. Karpiuk), „Zapraszamy na wędrówki” (I. Matysiuk), „Chcemy ocalić piękno naszej ziemi” (A. Grycuk, I. Matysiuk). W ramach tych działań nasi uczniowie zwiedzili naszą i sąsiednie gminy, wyjeżdżali na wycieczki, biwaki, rajdy, spotykali się z ciekawymi ludźmi, zbierali eksponaty.

Od blisko dwóch lat realizujemy projekt „Izba Regionalna. Ocalić od zapomnienia”. Autorem pomysłu, w takim kształcie, jest nasz nauczyciel historii p. Aleksander Karpiuk. Ideą budowy chaty wiejskiej zainteresował wielu osób, bez których pomocy realizacja tego projektu nie byłaby możliwa. Między innymi Panie Irenę Nalewajko, Ewę Bozik, Irenę Matysiuk, Barbarę Wakulewską i Jolantę Soroczyńską oraz Panów Mirosława Gryko – kierownika KZB i jego pracowników i Krzysztofa Bozika – Nadleśniczego Nadleśnictwa Waliły oraz wielu rodziców i mieszkańców Gródka i okolicy.

Bardzo cenne było również to, że w realizacji projektu i przygotowaniu uroczystości otwarcia izby bardzo aktywnie uczestniczyli nasi uczniowie, a zwłaszcza szkolny Klub Europejski „Europejczyk” i Samorząd Uczniowski.

Konstrukcja chaty jest zbudowana z nowego drewna, ale zawiązując do przeszłości wkomponowaliśmy wiele starych elementów: drzwi, okna, bale z osiemdziesięcioletniego domu, okucia.

Biorąc zworce ze starego budownictwa, podłogę wyłożyliśmy cegłą, brukiem i gliną polepą, aby pokazać zwiedzającym, jak kiedyś mieszkano. W izbie mieszkalnej drewnianą podłogą znajdują się stuletnia szafa, stół, łóżeczko, kufer, ława, kołowrotek, elementy warsztatu tkackiego i bardzo dużo ubrań, makatek, serwet wyszywanych, ręczników z początku XX wieku, a niektóre z XIX wieku.

Korytarz wokół chaty został zaprojektowany w formie wiejskiego podwórka, gdzie jest żuraw, studnia, płot, ławki na brzozowych pieńkach oraz makiety dwóch chat. Dzięki temu mięliśmy możliwość pokazania różnych rodzajów stolarskiego i ciesielskiego kunsztu. Głównym celem naszego projektu jest chęć zachowania zasobów kultury lokalnej, pragnienie ocalenia, po części odtworzenia i pielęgnowania, tym bardziej, że w naszej gminie nie było dotychczas podobnego przedsięwzięcia. Chcemy przekazać wartości moralne naszych przodków: prawdomówność, uczciwość, szacunek do chleba, dla ludzi starszych, pracowitość, sumienność, poszanowanie przyrody i jej praw. Korytarz upiększają zdjęcia chat z wsi gródeckich wykonane przez p. Irenę Matysiuk.

Na bazie tej izby chcemy tworzyć nowe projekty związane z tematyką regionalną i liczymy, że będzie ona atrakcją turystyczną. Izba Regionalna w Publicznym Gimnazjum w Gródku jeszcze raz potwierdziła dobrą współpracę szkoły ze środowiskiem lokalnym.

Dyrektor Publicznego Gimnazjum Anna Grycuk i Aleksander Karpiuk 

Otrzęsiny to wspaniała zabawa. Organizujemy je od początku reformy, gdy tylko powstały gimnazja. Pierwotne założenie miało na celu zintegrowanie uczniów oraz poczucie tożsamości ze szkołą. W następnych latach pojawiła się idea-przygotować uczniów tak, by zapobiec tzw. nieoficjalnym otrzęsinom. Dlatego też ważna jest współpraca wychowawców i uczniów każdego rocznika.

Członkowie Samorządu Uczniowskiego przygotowali przedstawienie pt. „Na dworze króla i królowej”. Miejscem zabawy jest sala gimnastyczna. Po „otrzęsinach” uczniowie klas pierwszych zostali zaproszeni na dyskotekę.

Przebieg uroczystości  

Otwarcia uroczystości dokonuje dyrektor szkoły. Zebranych wita przewodniczący samorządu. Opiekun samorządu krótko przedstawia tradycję otrzęsin.

Prowadzący: Dzisiejszą uroczystość poprowadzi Król i Królowa gimnazjum wraz z gwardią przyboczną (wchodząc trzymając się za ręce). 

Król: Uciszcie wrzaski ludu, skoro mam tak prześwietną uroczystość prowadzić.

Gwardziści: (wołają): Uciszcie się! Spokój!

Gwardzista: (podchodzi do pary królewskiej wyciąga rękę w geście powitania): Bądź pozdrowiony szlachetny królu. Dowiedziałem się, iż w królestwie twoim przebywa lud nowy.

Król: Tak? Lud nowy powiadasz stoi u bram królestwa? Rozkazuję wam, zatem lud ten odnaleźć i przed moje oblicze przyprowadzić (gwardziści stoją). 

Królowa: Nad ludem nowym trzeba jak najszybciej otrzęsiny przeprowadzić. Są to, bowiem Ludzie słabego umysłu, przyćmionego przez złe moce Saturna. Lepiej najpierw nowych oświecić, aby obywatelstwo gimnazjalne dostać mogli.

Król: (głośno rozkazuje): W tak ważnej dla naszej społeczności sprawie rozkazuję: Gwardziści! Z ludu delegacje wybierzcie i przed nasze oblicze wyprowadźcie. (Gwardziści prowadzą z klasy po 5 osób. Ustawiają na środku sali). Rozkazuje do otrzęsin delegacje przysposobić (gwardziści pomagają uczniom zdjąć bluzy i buty - uczniowie zostają w koszulkach i boso). Po drugie: stroje skruchy na ich plecy założyć, aby zbytki i uciechy zdusić, a szaty gimnazjalne godnie nosić mogli. (Gwardziści zakładają wytypowanym do otrzęsin uczniom foliowe worki). 

Królowa: (wstaje): tak przystrojeni niech odwagą się wykażą i boso ścieżkę wytrzymałości przejdą (gwardziści prowadzą uczniów po ścieżce z kasztanów). Ci, którzy dzielnie próbę tę przeszli, picia królewskiego napoju dostąpić mogą. Czarodziejska mikstura z najlepszych moich winnic pochodzi. Oczyści was z lenistwa, a umysły świeże i jasne zostawi. (zwraca się z rozkazem do gwardzistów): Gwardziści moi, dajcie ludowi kielichy! (delegacje uczniów piją napój sporządzony według własnego pomysłu, a Królowa podchodzi do stołu i bierze tacę z kanapkami). Aby jasność na zawsze w umysłach waszych pozostała, to ziarno Demetry spożywać będziecie (podaje każdemu kanapkę posmarowana musztardą, chrzanem, posypaną czosnkiem, chili i solą). 

Król: (wstaje): Zacny ludu! Imperium moje dla was otwarte. Skoro otrzęsionymi jesteście, do przysięgi złożenia przed naszym obliczem przystąpić możecie.

Gwardzista: (rozwija rulon z tekstem ślubowania): Pokłońcie się Królowi i powtarzajcie:

„My, nędzni obywatele, składamy ci dzięki prześwietny Królu, że zechciałeś nas przyjąć do swojego królestwa. Was dostojni filozofowie, prosimy abyście pomagali nam podążać ciernistą drogą sprawdzianów i kartkówek w naszym gimnazjum. Niech fortuna szczodra wam będzie”. (po ślubowaniu każdy uczeń dostaje dyplom pasowania na gimnazjalistę). 

Król: Przysięgę przyjąłem, możecie odejść (siada; uczniowie odchodzą do pozostałych kolegów z klas). 

Królowa: (do króla): Mój królu czy coś jeszcze raczysz rzec?

Król: (pije napój i ziewa): Moja droga żono. Dziś i tak już dość myślałem i mówiłem, a to - jak wiesz - czasem mnie nuży. Pójdziemy przeto do komnaty (wstają). Nich pieśń rozbrzmiewa, a nasz lud się bawi! (para królewska odchodzi, za nimi podążają gwardziści). 

Uroczystość otrzęsin kończy dyskoteka.

Opracowała: Teresa Żugaj 

Mojżesz otrzymał od Boga kamienne tablice z dekalogiem, czyli z dziesięcioma przykazaniami. Były w nich zawarte obowiązki człowieka wobec Boga i innych ludzi. Jeżeli człowiek żył i przestrzegał przykazania to przez to zapewniał prawa do lepszego życia innym ludziom- mężczyznom, kobietom i dzieciom.

Demokracja ateńska gwarantowała rozległe prawa i wolności obywatelom - mężczyznom. Praw ateńskich nie mieli cudzoziemcy, niewolnicy i kobiety.

Rzymianie byli twórcami prawa, które miało stać wyżej od ludzkich pragnień i ambicji. Obowiązującego prawa nie można było dowolnie zmieniać, wszyscy – nawet rządzący – winni mu byli szacunek i posłuszeństwo. Tym samym Rzymianie stworzyli mechanizm obrony praw człowieka.

Okres Odrodzenia, później Oświecenia spowodował inne spojrzenie na człowieka i społeczeństwo. Między innymi filozofie Denisa Diderota (czyt. didero) , Jana Jakuba Rousseau (czyt. ruso), czy Woltera przyczyniły się do wybuchu rewolucji francuskiej, do uzyskania niepodległości kolonii angielskich w Ameryce Północnej. W Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (1776r.) zawarte zostały prawa człowieka- do życia, wolności, dążenia do szczęścia i równości wobec Boga i prawa. Niestety jeszcze prawa czarnych niewolników i Indian ta deklaracja nie obejmowała. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789r.) w czasie rewolucji francuskiej była kontynuacją rozpowszechniania praw człowieka na całą Europę. Echem tego w Rzeczypospolitej była Konstytucja 3 Maja z 1791r., która zapewniała całość praw tylko szlachcie.

Wiek XIX to zmiany w społeczeństwie i mentalności ludzi. Nastąpiła ewolucja w systemie rządzenia państw. Pojawiły się monarchie konstytucyjne, zaczęły działać parlamenty, w siłę rosła burżuazja. Sufrażystki i feministki walczyły o prawa kobiet w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej. Wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych (1861- 1865) zniosła niewolnictwo. Kobiety uzyskały prawa wyborcze np. w 1893r. w Nowej Zelandii, w 1906 w Finlandii, w 1918 w Polsce.

Po I i II wojnie światowej, po upadku moralnym człowieczeństwa Zgromadzenie Narodów Zjednoczonych uchwaliło w 1948 r. Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Prawa człowieka zapisano też w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950 r.), w Europejskiej Karcie Socjalnej (1961r.) i Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych (1966r.). Uchwalono w 1989r. Konwencję o Prawach Dziecka. Wszystkie prawa zapisane w tym dokumencie uznane są przez polskie prawodawstwo.

Aleksander Karpiuk